ساختار واکسن:
به طور خلاصه برای ساختن واکسن‌های فعلی کرونا تقریبا چهار روش و منبع وجود دارد:
استفاده از یک یا چند قطعه ژنومی ویروس کرونا(mRNA): مثل واکسن فایزر (Pfizer) و مدرنا (Moderna)
استفاده از ویروس برای انتقال قطعه ژنتیکی (Viral Vector)، مثل آسترازنکا، اسپوتنیک V ،جانسون اند جانسون و Covishield هند (همان ورژن هندی آسترازنکا)، که از آدنوویروس Ad26 به عنوان وکتور استفاده می کند. البته دوز دوم واکسن اسپوتنیک از آدنوویروس Ad5 بعنوان وکتور استفاده شده است
فرم ضعیف شده و غیرفعال شده ویرووس (Whole-Virus ): مثل sinopharm چین، Sinovac (CoronaVac) چین.
استفاده از قسمتی از پروتئین ویروس (Protein Based). مثل Novavax آمریکا که بزودی در کانادا هم تولید می شود.
هر دو واکسن فایزر–بیونتک و آسترازنکا (آکسفورد) بطور معناداری شدت بیماری، میزان بستری شدن و مرگ و میر را در سالمندان کاهش می‌دهند و در عین حال بر علیه واریانت انگلیسی نیز ایمنی بخشی دارند.
واکسن آسترازنکا ۷۹٪ ایمنی بخشی بر علیه کووید۱۹ علامت‌دار میدهد ولی ۱۰۰٪ از بروز بیماری شدید و بستری شدن پیشگیری می‌کند.
در افراد بالای ۷۰ سال، دوز اول فایزر حدود ۶۱٪ ایمنی بر علیه کووید۱۹ میدهد که در روز ۲۸ تا ۳۴ به حداکثر رسیده و سپس پلاتو میشود. برای آسترازنکا شروع ایمنی از روز ۱۴ تا ۲۰ حاصل میشود که به ۶۰٪ در روز ۲۸ تا ۳۴ و به ۷۳٪ در روز ۴۲ میرسد.
بر اساس پژوهش‌های lab-based اخیر، دانشمندان آمریکایی اعتقاد دارند که واکسن‌های فایزر و مادرنا بر سوش هندی کووید۱۹ موثر هستند.
گزارش کمیته مشورتی واکسیناسیون آمریکا Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) که وابسته به CDC است، اخیرا انتشار یافته که حاکی از ایمن و Safe بودن واکسن‌هاست. این اطلاعات به نام V-safe data معروف است.
میزان ایمنی بخشی در سنین بالا و زیر ۷۵ سال تقریبا مشابه بوده و ضمنا بین آسترازنکا و فایزر از نظر ایمنی بخشی برای همه سنین نهایتا فرق چندانی نبوده است.
افزایش سطح افزایش آنتی بادی پس از دوز اول در فایزر سریعتر و بالاتر از آسترازنکا بود، هرچند در ادامه افت سطح آنتی بادی ها پس از تزریق اول در فایزر سریعتر از آسترازنکا بود و نهایتا هر دو به یک سطح می‌رسیدند (بخصوص در افراد مسن‌تر).
بیشترین عوارض گزارش شده بعد از تزریق واکسن به درصد برای هر کدام عبارتند از:
مدرنا: سردرد ۲۴٪، تب ۱۹، لرز ۱۸، درد ۱۶، سرگیجه ۱۶، خستگی ۱۶، تهوع ۱۶، درد محل تزریق ۱۲، درد اندام‌ها ۱۱ و دیسپنه ۱۰٪
فایزر: سردرد ۲۱٪، خستگی ۱۶، سرگیجه ۱۵، تهوع ۱۴، لرز ۱۴، تب ۱۳، درد ۱۳، درد محل تزریق ۱۰، درد اندام ها ۸ و دیسپنه ۷٪ بوده است.
میزان افت در آمار مبتلایان تا کنون در انگلستان با پوشش ۵۲٪ تک دوزی توانست افت ۹۶٪ در ابتلای جدید نسبت به ماه ژانویه (حدود ۵ ماه پیش) ایجاد کرده و اسرائیل نیز با پوشش ۶۰٪ که حداقل یک دوز گرفتند توانست افت ۹۹٪ در موارد جدید ابتلا ایجاد نماید.
بررسی ایمنی ناشی ازواکسن در زنان باردار و شیرده نشان میدهد که برابر با زنان غیرباردار می باشد وسطح تمامی تیترهای آنتی بادی در واکسینه‌هابیش از ابتلای طبیعی دردوران بارداری بوده است
آنتی‌بادی‌های ناشی ازواکسیناسیون در تمام نمونه‌های بندناف وشیرسینه مادر قابل اندازه‌گیری بودوبخصوص IgG در خون و شیر مادر با دوز بوستر افزایش داشت.ازسوی دیگر نوع و میزان عکس‌العمل به واکسن نیز در دوگروه اختلاف معنی‌داری نداشت
این تحقیق نشان دادایمنی هومورال در زنان باردار و شیرده از لحاظ ایجاد ایمونوژنیسیته و ری–اکتوژنیسیته با زنان غیرباردار برابر است هرچندمیزان پاسخ به واکسن بطور معناداری بیش از ابتلای طبیعی است.نکته مهم دیگر اینکه ایمنی از طریق بندناف وشیر مادر قابل انتقال به جنین ونوزاد است
نتیجه می‌گیریم تزریق واکسن به زنان باردار وشیرده که جمعیت نسبتا زیادی درجهان راتشکیل می‌دهند و در گروه آسیب پذیرند میتواند کمک به شکستن زنجیره انتقال بدون واهمه از اثرمتناقض بر بارداری باشد
زمانی که FDA مجوز استفاده برای واکسن فایزر را صادرمینمود، میدانست که ۳۳۰هزار زن باردار و یا شیرده در بین ۲۱ میلیون کادر بهداشت و درمان در اولویت دریافت واکسن در آمریکا بودند ودر کناراین موضوع Society for Maternal-Fetal Medicine نیز تاکید نمود به پرسنل بهداشت و درمان که باردار هستند پیشنهاد واکسیناسیون بشود که کالج متخصصین زنان و زایمان آمریکا (AGOC) نیز با آن موافقت نمود.
واکسیناسیون افرادی که قبلا مبتلا شدند:
سازمان جهانی بهداشت اعتقاد دارد کسانی که قبلا مبتلا شدند باید واکسن دریافت کنند چون احتمال ضعیف شدن ایمنی ناشی از ابتلای طبیعی با زمان بیشتر است ولی واکسن میتواند یک تقویت کننده خوب برای پیشگیری از این تضعیف باشد.
ضمنا NHS نیزاعتقاددارددر صورت ابتلای قبلی وحتی مثبت بودن آنتی بادی که نشان ازابتلای قبلیست، باید واکسن دریافت شود مگرآنکه در مرحله حادبیماری کووید۱۹باشند.البته NHS احتیاطا۲۸روز صبر ازتاریخ مثبت شدن تست PCR رابرای دریافت واکسن پیشنهادمیدهد
اخیرابحث فاصله‌گذاری بین دوزهای واکسن درمحافل علمی داغ بود وانگلستان بدلیل افت شدید درتعداد ابتلای جدید به بیماری کووید۱۹پس از اینکه بیش از۶۰٪جامعه حداقل یک دوز دریافت داشتند،بنابراین ادامه تاخیردوز دوم رامجازدانست
درابتدای دیماه گذشته انگلستان ابتدا فاصله دوز دوم فایزر را از۳هفته به۱۲هفته رساند و سپس آسترازنکا را نیز مشمول آن نمود.در مورد فایزر تصمیم بر اساس نتایج فاز سوم کارآزمایی آن بود که بیانگر اثربخشی۸۹٪بین روزهای ۱۵تا۲۱پس از دوز اول بود، هرچند شرکت فایزر خود از این تصمیم استقبال نکرد. مطالعات دیگر هم متعاقبا میزان اثربخشی را۸۰٪در ۶۰سال و بالاتر پس از دوز اول ذکر نمود، لذا انگلستان تصمیم به ادامه افزایش فاصله دوزها گرفت
تغییر نوع واکسن برای دوز دوم فعلا مورد تایید هیچ نهاد معتبری نیست و از طرفی ایجاد فاصله ۳ برابری بین دوزها در کشورهایی که سطح رعایت پروتکل‌های ایمنی پایین است و یا در معرض حمله واریانت‌های جدید می‌باشند چندان همراه با احتیاط نیست و کشوری مثل انگلستان به دنبال افت چشمگیر در تعداد بیماران به این مهم دست زده است. البته شاید کشورهایی که در تامین واکسن مشکل دارند از این طرح به دلیل اجرایی استقبال کنند اما نظر اپیدمیولوژیست‌ها تعیین کننده خواهد بود.
نتیجه می‌گیریم که خوشبختانه سوش هندی هنوز در مقابل واکسن‌ها آسیب‌پذیر بوده و امید به کنترل آن می‌رود، هرچند اگر پوشش واکسیناسیون در کل جهان به سرعت بالا نرود خطر بروز سوش‌های‌جدید و حتی قابل گریز از واکسن‌ها وجود دارد. از جانبی به نظر نمی‌رسد بجز سرعت انتقال بالاتر، سوش هندی تفاوت عمده دیگری از نظر بالینی با سوش اصلی داشته باشد، هرچند سرعت انتشار این سوش میتواند بر آمار کلی بستری و مرگ و میر موثر باشد.