تعاریف و نسخه های عمومی درمان درد فک

درد فک چیست؟

درد فک در نتیجه مشکلات مربوط به فک، مفصل فک و عضلات صورت و اطرف آن که کنترل جویدن و حرکت فک را در اختیار دارند، اتفاق می افتد. به این مشکلات در اصطلاح سندروم TMJ، عملکرد نامناسب فک بالا و پایین یا مشکلات آرواره (TMD) نیز گفته می شود.

مفصل فک (TMJ) محل اتصال فک پایین (آرواره) به استخوان گیجگاهی جمجمه است که دقیقاً جلوی گوش در هر سمت سر شما قرار دارد. این مفصل انعطاف پذیر است و این امکان را فراهم می کند که فک به آرامی به سمت بالا و پایین و از سمتی به سمت دیگر حرکت کند. به این ترتیب امکان صحبت کردن، جویدن غذا و خمیازه کشیدن برای شما ایجاد می شود. عضلات متصل و اطراف مفصل فک موقعیت و حرکت های فک را کنترل می کنند. این بیماری درد ناحیه مفصل فکی ناشی از درگیری عضلات و اعصاب ناحیه مفصلی است که به علت آسیب به مفصل فوق ایجاد می‌شود.

عوامل ایجادکننده یا تشدیدکننده بیماری

عدم قرارگیری مناسب محل اتکای نرم یا دیسک بین مفصل کروی و حفره ای و جفت نشدن دندان‌ها روی هم، ساییدن دندان‌ها که به مفصل فشار زیاد وارد می‌کند، شکستگی و ایجاد آسیب به فک، مفصل فک یا عضلات سر و گردن ،استرس، ابتلا به استئو آرتریت یا آرتریت روماتوئید در مفصل فک و دیگر بیماری‌های اتوایمیون، آرتروز، آبسه دندان جویدن زیاد آدامس و لیگامان‌های کشیده شده مفصل سبب می‌شود فک در موقعیت بدی قرار گیرد. درد فک پایین همچنین می تواند در نتیجه اعتیاد به جویدن آدامس یا گاز گرفتن ناخن نیز مشاهده گردند. همچنین این مشکلات معمولاً در نتیجه دندان قروچه در زمان خواب یا هنگامی که فرد استرس و فشار عصبی احساس می کند، ایجاد می شوند. در برخی موارد درد فک دهان می تواند نشانه ای از وجود مشکلات جدی تر همچون حمله قلبی یا آنژین باشد. برای جلوگیری از ایجاد التهاب، مشکلات مربوط به هنگام جویدن و غذا خوردن و محدودیت در حرکت فک، درمان درد فک صورت بسیار ضروری است.

علایم و نشانه ها

افرادی که مشکلات فک دارند با درد فک شدید و ناراحتی مواجه می شوند که این ناراحتی ها می تواند موقتی بوده یا برای چند سال دوام داشته باشند. زنان بیشتر از مردان با این مشکلات برخورد می کنند و این موضوع بیشتر در بین افراد بین 20 تا 40 سال مشاهده می شود. علائم رایج درد فک پایین شامل موارد زیر است:

درد فک دهان یا حساسیت در صورت، ناحیه مفصل فک، گردن و شانه ها، و در اطراف فک و گوش در زمان جویدن، صحبت کردن یا باز کردن زیاد دهان

ایجاد محدودیت در باز کردن زیاد دهان

احساس «چسبندگی» یا «قفل شدن» فک در هنگام باز کردن یا بستن دهان

صدا دادن مفصل فک در زمان باز کردن یا بستن دهان (که ممکن است با درد همراه بوده یا بدون درد باشد

احساس خستگی در ناحیه صورت

مشکل در هنگام جویدن غذا یا درد ناگهانی در هنگام گاز گرفتن در زمانی که دندان های بالا و پایین به نحو مناسب روی هم قرار نمی گیرند

ورم در اطراف صورت

سایر علائم عادی مشکلات فک شامل درد فک و دندان، سر درد، گردن درد، گیجی، درد گوش، مشکلات شنوایی، درد در ناحیه بالای شانه و زنگ زدن گوش ها (وز وز کردن گوش) است
تشخیص

به خاطر اینکه بسیاری از شرایط دیگر همچون درد دندان، مشکلات سینوس، آرتروز یا بیماری لثه نیز می توانند علائم مشابه درد استخوان فک داشته باشند، دندان پزشک یا پزشک می تواند با بررسی سوابق شما و آزمایش های کلینیکی علت درد فک را تشخیص دهد. دندان پزشک می تواند وضعیت مفصل فک شما را نسبت به درد یا حساسیت معاینه کرده به صداهای فک در هنگام حرکت آن گوش دهد و به دنبال موارد ایجاد محدودیت حرکتی یا قفل شدن فک در زمان باز کردن یا بستن دهان باشد. علاوه بر این پزشک می تواند وضعیت گاز گرفتن دندان ها و نیز عملکرد عضلات صورت را بررسی کند. گاهی اوقات برای بررسی دقیق تر موضوع از عکس رادیولوژی پاناروما استفاده می شود. این عکس رادیولوژی امکان بررسی کامل استخوان فک، مفصل فک و دندان ها را برای اطمینان از عدم وجود سایر مشکلات احتمالی که باعث ایجاد علائم درد فک شده باشند، فراهم می کند. گاهی اوقات ممکن است برای بیمار از عکس برداری اضافی همچون ام آر آی یا سی تی اسکن نیز در صورت لزوم استفاده شود. عکس ام آر آی بافت نرم همچون دیسک مفصل فک را بررسی می کند و به این ترتیب می توان حرکت مناسب فک را تشخیص داد. با انجام سی تی اسکن می توان جزئیات استخوان فک را مشاهده نمود. اگر شما به درمان اضافی در این حوزه نیاز داشته باشید، دندان پزشک یا پزشک ممکن است شما را برای انجام عمل جراحی در ناحیه صورت، دهان و فک معرفی کند.

درمان

درمان درد فک از مراقبت های شخصی ساده و درمان های محافظه کارانه تا تزریق و انجام عمل جراحی را در بر می گیرد. اکثر متخصصان اعتقاد دارند که فرآیند درمان در این حالت باید در ابتدا با روش های محافظه کارانه و بدون عمل جراحی شروع شود و انجام عمل جراحی به عنوان آخرین درمان درد فک پس از اطمینان از اثر بخش نبودن سایر درمان ها انتخاب شود . بسیاری از روش های درمانی مطرح شده در این مبحث زمانی بهترین نتیجه را دارند که به صورت ترکیبی و همراه با یکدیگر مورد استفاده قرار گیرند.

درمان بدون جراحی

برخی درمان های پایه و محافظه کارانه برای درد فک پایین و بالا شامل موارد زیر هستند:

استفاده از کیسه های آب گرم یا سرد: اگر احساس درد تیز دارید، تکه‌های یخ را در حوله نازک قرار دهید و حدود ده دقیقه (بیش از 20 دقیقه نشود) در بر روی صورت و ناحیه فک و شقیقه قرار دهید. اگر نیاز است هر دو ساعت تکرار کنید. اگر درد گنگ و مبهمی احساس می‌کنید، استفاده از گرما بهتر است. با این کار خونرسانی در عضلات مفصل زیاد می‌شود. حوله‌ای را در آب گرم بخیسانید و روی عضلات ناحیه مفصل به مدت 20 دقیقه قرار دهید.. از نرمش های کششی ساده برای فک خود مطابق دستورالعمل دندانپزشک یا پزشک استفاده کنید. پس از نرمش، از حوله گرم یا پارچه پشمی روی صورت خود برای حدود 5 دقیقه استفاده کنید. این کار را بطور منظم هر روز چند بار برای کاهش درد فک انجام دهید.

غذاهای نرم بخورید: از مواد غذایی نرم همچون ماست، پوره سیب زمینی، پنیر، سوپ، تخم مرغ املت، ماهی، میوه های پخته و سبزیجات، لوبیا و حبوبات استفاده کنید. علاوه بر این، غذای خود را به قسمت های کوچک تکه کنید تا به این ترتیب مقدار جویدن مورد نیاز در هنگام خوردن غذا را کاهش دهید. از خوردن غذاهای سفت و ترد همچون چوب شور، هویج خام و غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد دارند و نیز غذاهای بزرگ و ضخیم که نیاز به باز کردن زیاد دهان هستند و منجر به تشدید درد فک می شود خودداری کنید.

دارو: برای تسکین درد عضله فک و التهاب آنها ممکن است پزشک معالج توصیه به مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید همچون آسپیرین یا ایبوپرفن نماید . دندان پزشک یا پزشک می تواند دوز های بالاتر این داروها و سایر داروهای مناسب را برای رفع مشکل شما در صورت نیاز تجویز کند. ریلکس کردن عضلات بطور خاص برای افرادی که دندان قروچه دارند می تواند به ریلکس شدن ماهیچه فک که سفت شده است، کمک کند. داروهای ضد تشویش می توانند به کاهش استرس شما که در بسیاری از مواقع علت مشکلات مفصل فک هستند، کمک کند. داروهای ضد افسردگی هنگامی که با دوز پایین استفاده شود می تواند به کاهش یا کنترل درد فک شما کمک کند. داروهای ضد تشویش و داروهای ضد افسردگی فقط باید در صورت تجویز پزشک مصرف شوند.

تزریق بوتاکس: بی‌دردی سه تا هشت ماه برای بیمار فراهم می‌کند که نتایج آن هنوز در دست تحقیق و بررسی است.

لیزر درمانی سطح پایین: این روش درمانی برای کاهش درد استخوان فک و التهاب و نیز افزایش مقدار حرکت گردن و نیز بهبود عملکرد باز و بسته کردن دهان استفاده می شوند. توجه داشته باشید که برای تایید اثربخشی از روش ها نیاز به انجام تحقیقات آتی وجود دارد.

استفاده از اسپلینت یا محافظ شبانه (نایت گارد) : آتل و محافظ های شبانه قطعات پلاستیکی هستند که برای محافظت بر روی دندان های بالا و پایین در دهان قرار می گیرند. این محافظ ها از دندان های بالا و پایین در برابر ساییده شدن به هم جلوگیری می کنند و به این ترتیب تاثیرات ناشی از دندان قروچه که درد فک می باشد را کاهش می دهند. این محافظ ها همچنین وضعیت گاز گرفتن دندان ها را به نحو درست اصلاح می کنند و مشکلات موجود در این حوزه را کاهش می دهند. تفاوت اصلی بین اسپلینت ها و محافظ های شبانه در این است که محافظ شبانه در زمان شب استفاده می شود ولی امکان استفاده از اسپلینت ها در کل زمان شبانه روز وجود دارد. دندان پزشک یا پزشک متخصص با شما درباره نوع محافظ دهان مورد نیاز برای رفع مشکل صحبت خواهد کرد.

استفاده از روش های دندان پزشکی ترمیمی: جایگزینی دندان های از بین رفته، استفاده از روکش، پل یا براکت برای اصلاح سطح گاز گرفتن دندان ها و نیز اصلاح مشکلات گاز گرفتن دندان ها هنگام غذا خوردن می تواند به کاهش مشکلات و درد فک کمک کند.

اجتناب از حرکت دادن زیاد فک: حفظ وضعیت خمیازه کشیدن و جویدن غذا (به خصوص آدامس یا یخ) در سطح حداقل و اجتناب از حرکت بیش از حد فک در زمان خمیازه کشیدن یا آواز خواندن نقش موثر در کاهش درد فک دارد. هنگام خمیازه کشیدن زیر فک خود را بگیرید تا زیاد باز نشود.

اصلاح وضعیت: چانه خود را برای استراحت روی دست ها قرار ندهید،یا تلفن را بین شانه و گوش خود نگیرید. اگر طولانی مدت از تلفن استفاده می‌کنید، گذاشتن تلفن بین شانه و عضلات گونه، فشار زیادی بر گردن و مفصل فکی وارد می‌کند. بنابراین از هندزفری استفاده کنید. یا وضعیت قرارگیری چانه خود را به نحو مناسب تنظیم کنید تا به این ترتیب درد گردن و صورت خود را کاهش دهید. به پشت یا به یک سمت بخوابید. اگر روی شکم بخوابید و یک سمت صورتتان را روی بالش بگذارید، مشکلات فکی شما تشدید می‌شود.

مستقیم راه بروید، عضلات پشت گردن باید ساپورت خوبی داشته باشد.

دندان های خود را کمی با فاصله از یکدیگر نگه دارید: تا بتوانید از وارد شدن فشار به فک جلوگیری کنید. برای کنترل ساییدن دندان ها به یکدیگر یا دندان قروچه در طول روز، زبان خود را بین دندان ها قرار دهید.

تکنیک های ریلکس کردن را یاد بگیرید: تا به کنترل کشش عضلات در فک کمک کنید. از دندان پزشک خود درباره نیاز به فیزیوتراپی یا ماساژ برای درمان درد فک پایین و بالا سوال کنید. در این رابطه شما می توانید از روش های درمانی کاهش استرس همچون بیو فیدبک نیز استفاده نمایید.

جراحی

عمل جراحی تنها باید پس از در نظر گرفتن تمام روش های درمانی ممکن و بی نتیجه بودن آنها برای درمان درد فک بیمار انتخاب شود. به خاطر اینکه نتایج عمل جراحی غیر قابل بازگشت است، عاقلانه است که درباره این روش درمانی بطور کامل با پزشک متخصص صحبت کنید تا پس از مشورت های لازم از رضایت بخش بودن نتایج حاصل از این روش درمانی برای رفع مشکل خود مطمئن شوید.

درد فک ممکن است در فک پایین یا بالا و یا با درد در صورت و دندان نیز همراه باشد. درمان این مشکل با توجه به علت درد استخوان فک تجویز می شود. اکثر موارد درد فک با درمان های بدون جراحی درمان می شود و تنها در صورتی که با سایر روش های درمانی علائم در بیمار کاهش پیدا نکرد و مشکلات جدی و ناتوان کننده بود، پزشک جراحی را تجویز می کند.

منابع

– http://www.emedicinehealth.com

– medscape