بیماری پارکینسون اختلالی است که بر سلول‌های عصبی یا نورون‌ها در بخشی از مغز که حرکات عضلات را کنترل می‌کند، اثر می‌گذارد.
در بیماری پارکینسون سلول‌های عصبی که یک ماده شیمیایی ناقل عصبی به نام دوپامین تولید می‌کنند، می‌میرند یا به درستی کار نمی‌کنند. دوپامین به طور طبیعی پیام‌عصبی را منتقل می‌کند که به هماهنگ‌کردن عضلات کمک می‌کنند.در حال حاضر معلوم نیست که چه عاملی باعث آسیب‌دیدن این سلول‌ها میشود.
علائم و نشانه ها
علائم بیماری پارکینسون در افراد مختلف متفاوت است. علائم اولیه آن ممکن است مخفی بوده و مشخص نشوند. علائم معمولاً از یک سمت بدن شروع می شوند و حتی بعد از تحت تاثیر قرار دادن هر دو طرف بدن وضعیت آنها در سمت اول بدتر باقی می ماند. علائم و نشانه های بیماری پارکینسون عبارتند از:
لرزش: لرزش همراه با بیماری پارکینسون از دست شروع می شود. ساییدن عقب جلوی شست دست و انگشت سبابه جزء علائم متداول است و در مواقعی که دست در حال استراحت است ایجاد می شود. اما همه افراد مبتلا به این بیماری دچار لرزش نمی شوند.
کند شدن حرکات: با گذشت زمان بیماری پارکینسون توانایی فرد در انجام حرکات اختیاری را کاهش می دهد و ممکن است باعث دشوار و زمان بر شدن حرکات بسیار ساده شود. موقع راه رفتن قدم های فرد کوتاه تر می شود یا پا به کف زمین می چسبد و برداشتن قدم دشوار می شود.
سفت شدن عضلات: این مشکل ممکن است در هر قسمتی از بدن ایجاد شود. این سفت شدگی ممکن است آنقدر جدی باشد که دامنهه حرکات فرد را محدود کرده و موجب درد شود. فرد معمولاً با تاب نخوردن دست ها موقع راه رفتن متوجه این مشکل می شوند.
اختلال در وضعیت و تعادل بدن: بیماری پارکینسون ممکن است موجب خم و دولا شدن بدن شود. مشکل در حفظ تعادل هم ممکن است اتفاق بیفتد که البته معمولاً در مراحل پایانی بیماری روی می دهد.
زوال حرکات غیرارادی: پلک زدن، لبخند زدن و تاب خوردن دست ها موقع راه رفتن همه اعمالی ناخودآگاه و بخشی طبیعی از بدن انسان هستند. در بیماری پارکینسون این اعمال از بین می رود. بسیاری از بیماران ممکن است هرگز پلک نزنند و چشمهایشان همیشه خیره باشد و برخی نیز موقع حرف زدن حالت چهره شان تغییر نمی کند.
تغییر در گفتار: بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون در حرف زدن دچار مشکل می شوند. ممکن است آهسته تر، تند تر، یا با حالتی یکنواخت حرف بزنند یا کلماتی را مدام تکرار کنند.
زوال عقل: در مراحل آخر بیماری پارکینسون برخی افراد دچار مشکلات حافظه و نظم فکری می شوند. برای تخفیف این علامت معمولاً داروهای آلزایمر در دوز پایین تجویز می شود.
علت ها و دلایل
سه فرضیه در مورد علت شناسی پارکینسون وجود دارد:
1- تغییر متابولیسم دوپامین در اثر یک جراحت عصبی
2- تماس با سموم عصبی محیطی
3- زمینه گوارشی
سالمندی همراه با کاهش سلول‌های عصبی حاوی دوپامین و افزایش مونوآمین اکسیداز است.در حین متابولیسم دوپامین تولید سموم آندوژنیک می‌کند (رادیکال‌های آزاد و پراکسید هیدروژن) و سبب از بین رفتن چربی غشاها و مرگ سلولی میشود.
در صورت وجود زمینه ارثی، آسیب‌های شدید ممکن است سبب از دست‌دهی شدید سلول‌های عصبی تولید‌کننده دوپامین شود، درست مثل اتفاقی که در بیماری پارکینسون رخ می‌دهد. بر اساس بررسی‌ها کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین E می‌تواند منجر به از دست رفتن پایانه عصبی نیگروستریاتول شود.
نکته دیگر آن که مصرف زیاد آهن ومنیزیم احتمالاً با بروز پارکینسون در ارتباط هستند. با توجه به مطالعات، زمینه ارثی نیز در بروز بیماری موثر است، بخصوص در 2قلوهای دختر میزان ابتلا به این بیماری نسبت به سایر بستگان بالاتر می‌باشد. زنان احتمالاً از اجزای ژنتیک قوی‌تری برای ابتلا به بیماری برخوردارند.
راه ها و روش های درمان
تغذیه درمانی:
* مشاوره با بیمار و اقوام وی و بررسی وضعیت بیوشیمیایی و تغذیه‌ای وی از اولین گام‌های درمان غذایی به شمار می‌آیند.
* نظر به اینکه عوارض مصرف دارو در پارکینسون شامل بی اشتهایی، تهوع، کاهش حس‌بویایی، یبوست و خشکی دهان است پس برای کاهش عوارض گوارشی بهتر است دارو همراه با غذا مصرف شود.
* برخی غذاها بخصوص لوبیاها به طور طبیعی حاوی –Lدوپا هستند پس بهتر است حتماً در رژیم غذایی گنجانده شوند. توصیه میشود مصرف پروتئین بیمار بخصوص در طول روز محدود بوده و تنها در وعده شام یا وعده قبل از خواب پروتئین با ارزش بیولوژیک بالا (مثل لبنیات و تخم مرغ و گوشتها) استفاده شود.
بهتر است میزان مصرف پروتئین به 8/0 گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن برسد. زیرا مصرف زیاد پروتئین سبب کاهش اثر دارو میشود. علت آن است که –Lدوپا یکی از چند آسید آمینه‌ای است که جهت برداشته‌شدن از خون و ورود به مغز رقابت می‌کند در صورت محدودیت مصرف پروتئین کاهش رقابت سایر اسیدهای آمینه سبب ورود میزان بیشتری –Lدوپا به مغز و در نتیجه بهبود نسبی اعمال حرکتی بیمار و کاهش نوسانات اثر دارو در طول روز می‌گردد.
* اگرچه مصرف پروتئین در شب می‌تواند سبب کاهش سطح –Lدوپا و لرزش و حرکات آهسته در طول شب بود.
توجه داشته‌باشید مصرف ویتامین B6 (پیریدوکسین) یا منابع غذایی حاوی آن تنها در حد توصیه شده باشد زیرا مصرف زیاد B6 نیز به علت اثر آن در فرآیند تبدیل –Lدوپا به دوپامین در حضور آنزیم دی کربوکسیلاز، می‌تواند سبب اختلال در متابولیسم دارو در مغز و کاهش اثر دارو شود.
از جمله منابع ویتامین B6 می‌توان به نخود، ماهی تن و ماهی آزاد، سبوس و جوانه گندم اشاره کرد. ضمناً در صورت مصرف مولتی ویتامین به میزان B6 موجود در آن توجه کنید.
* اصولاً در طی درمان با –Lدوپا مصرف پروتئین، ویتامین B6، الکل، و کافئین باید محدود شود.
* از آنجایی که اغلب افراد از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنند که می‌تواند سبب افزایش وزن شود و در عین حال تغییر در میزان فعالیت و نحوه غذا خوردن نیز بروز می‌کند، پس کنترل وزن بیمار از اهیمت بسزایی برخوردار است.
* اکسیداسیون حاصل از رادیکال‌های آزاد در بروز پارکینسون و بدتر شدن آن نقش دارد. رژیم‌های غنی از آنتی اکسیدان‌های طبیعی نظیر ویتامین E,C و کاروتنوئیدها و عنصر سلینوم احتمال بروز بیماری و روند آنرا کند می‌کند.
* اغلب بیماران دچار کمبود ویتامین B3 و اسید فولیک می‌شوند که این حالت سبب بدتر شدن علائم می‌گردد بهتر است نسبت به مصرف ویتامین‌های گروه B توجه کافی را مبذول دارید.(البته به جز B6)
* روغن گل مغربی به دلیل داشتن گامانولیک اسید می‌تواند در کاهش لرزش موثر باشد.
* مصرف –Lمیتوین سبب سهولت حرکت، بهبود قدرت، خلق و خو و خواب بیمار میشود. (زیر نظر پزشک)
* جهت جلوگیری از یبوست و کم آبی مصرف مایعات کافی و فیبر توصیه میشود.
* همزمان با پیشرفت بیماری حالت سفتی عضلانی در انتهای اندام‌ها سبب اختلال در توانایی بیمار جهت مراقبت از خود میشود و بیمار نمی‌تواند غذا بخورد. خوردنش کند میشود و مدت صرف غذا از یکساعت هم می‌گذرد. حرکات همزمان مثل نگه‌داشتن کارد و چنگال با هم به شدت مشکل میشود.
در این حالت بیمار را در بهترین وضعیت ممکن جهت غذاخوردن قرار دهید و از ظروف تطبیقی نظیر فنجان‌هایی با دو دسته یا ظروف دارای دسته حلقوی و ظورف لبه دار استفاده کنید. بهتر است وعده‌های غذایی کوچک و مکرر بوده و غلظت غذا برحسب توانایی بلع در بیمار انتخاب شود.
* اصولا تشویق و حمایت بیمار به منظور مصرف مقادیر کافی غذا نکته کلیدی در مراقبت از این بیماران به شمار می‌آید.