برای بررسی آزمایشگاهی بیماران آنمیک :
در اولین مرحله برای آنهاCBC ، Retic و بررسی اسمیرلام محیطی درخواست میکنیم در بچه ها مقدار هموگلوبین و هماتوکریت و MCV را برحسب سن باید ارزیابی کرد چون در سنین مختلف این مقادیر متفاوت است . مقدار هماتوکریت بطور کلی حدود 3 برابر هموگلوبین است . در برگه های جواب CBC که بصورت کامپیوتری جواب آن ارائه می شود شاخص های گلبول قرمز شامل :
mean corpuscular volume ( MCV )
mean corpuscular hemoglobin ( MCH )
mean corpuscular hemoglobin concentration ( MCHC )
و تعداد پلاکت ها و WBC و RBC و مقدار هموگلوبین و هماتوکریت ذکر شده است .
از میان این شاخص ها از MCV برای دسته بندی آنمی ها بیشتر استفاده می شود . یک پارامتر با ارزش دیگر که دراین برگه ها ذکر شده RDW یا red cell distribution width می باشد که نماینده تغییرات اندازه گلبولهای قرمز است و در موارد آنیزوسیتوز ، افزایش تعداد رتیکولوسیت ها ، نوزادان و همولیز و کمبود آهن مقدار آن افزایش می یابد . در تالاسمی مینور مقدار آن نرمال یا پائین است در مسمومیت با سرب مقدار آن پائین است مقدار طبیعی آن 14.5-11.5 می باشد .
MCV :
حجم متوسط گلبول قرمز بوده و برحسب فمتولیتر fl محاسبه می شود ( فمتولیتر10 بتوان 15- لیتر ) . برای محاسبه آن : هماتوکریت بیمار را ضربدر 10 کرده تقسیم بر تعداد RBC بیمار ( بر حسب میلیون ) می کنیم مقدار نرمال آن برای بالغین 96 -80 فمتولیتر می باشد که البته این مقداردر کودکان برحسب سن فرق می کند در مواردی که گلبول های قرمز میکروسیتیک هستند مقدار آن پائین تر از نرمال و در مواردیکه ماکروسیتیک هستند بیش از نرمال است . درکودکان بصورت یک محاسبه سرانگشتی حداقل مقدار طبیعی MCV مساوی است با ( سن بر حسب سال + 70 ).MCH : مقدار وزن هموگلوبین در یک گلبول قرمز متوسط بوده و به پیکوگرم محاسبه می شود : ( پیکوگرم 10 بتوان 12- گرم ) . برای محاسبه آن :هموگلوبین بیمار ( گرم درصد ) را ضربدر 10 می کنیم و حاصل ضرب را تقسیم بر تعداد RBC ( بر حسب میلیون ) می کنیم مقدار طبیعی آن در بالغین 33.2 –27.5پیکوگرم می باشد .
MCHC :
غلظت متوسط هموگلوبین گلبول های قرمز : که عبارت است از مقدار هموگلوبین برحسب گرم ، در 100 سی سی پک سل ( packed cell ) . دراسفروسیتوز ارثی و نوزادان بالاست درهموگلوبین SC هم ممکن است بالا باشد . در آنمی میکروسیتیک مثلاً فقر آهن مقدار آن پائین است . برای محاسبه آن :مقدار هموگلوبین ( گرم درصد ) را ضربدر 100 کرده تقسیم بر هماتوکریت می نمائیم مقدار طبیعی آن 33.4 –35.5 درصد می باشد .
از نظر افتراق احتمالی تالاسمی مینور از کمبود آهن از روی CBC در موردی که بیماری دچار آنمی میکروسیتیک و هیپوکرم است اگر مقدار MCV تقسیم بر RBCبیشتر از13.5 باشد احتمال کمبود آهن و اگر زیر 11.5 باشد احتمال تالاسمی مینور وجود دارد . در مواردی که شاخص های گلبول ( MCV ، MCH ، MCHC ) نورموسیتیک و نورموکرومیک هستند اگر تعداد گلبول های قرمز به میلیون را ضربدر 3 بکنیم مساوی مقدار هموگلوبین بیمار می شود و اگر هموگلوبین بیمار را ضربدر 3 بکنیم مساوی مقدار هماتوکریت او می شود در موارد وجود میکروسیتوز یا ماکروسیتوز این مسئله صدق نمی کند . همانطور که قبلاً ذکر کردم رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز نارسی هستند که نشانه اریتروپوئزیس می باشند . شمارش رتیکولوسیت ها برای بررسی اینکه آیا آنمی در اثر کمبود تولید گلبول قرمز یا افزایش تخریب گلبول قرمز یا از دست دادن گلبول قرمز است مفید است ولی افزایش تعداد رتیکولوسیت ها بایستی برحسب درجه آنمی مورد تفسیر قرار بگیرد . مقدار نرمال تعداد رتیکولوسیت ها در خون حدود1درصد می باشد ولی مشاهده 3-2 در صد رتیکولوسیت در خون بیماری که هموگلوبین او یک سوم تا یک دوم نرمال است نشانه رتیکولوسیتوز نمی باشد . در موارد همولیز ، مقدار واقعی بالا بودن رتیکولوسیت بایستی طبق فرمول زیر برحسب مقدار آنمی اصلاح شود : شمارش رتیکولوسیت اصلاح شده برابر است با هماتوکریت بیمار تقسیم بر هماتوکریت طبیعی ، ضربدر شمارش رتیکولوسیت به درصد .
بررسی اسمیرلام محیطی نیز مرفولوژی گلبول های قرمز را نشان داده و به تشخیص کمک می کند .
به قلم دکتر منصور شیخ الاسلام