باکتری چیست؟
باکتری ها موجودات میکروسکوپی تک سلولی هستند که تقریبا همه جا یافت می شوند و در هر منطقه و شرایط آب و هوایی زندگی می کنند. برخی باکتری ها در هوا و برخی در آب یا خاک . باکتری در داخل یا سطح خارجی گیاهان و در درون بدن و یا روی پوست حیوانات و انسانها زندگی می کند . کلمه باکتری معمولا ذهنیتی منفی ایجاد می کند اما باکتری در واقع بسیاری از عملکردهای حیاتی را برای موجودات و در محیط زیست انجام میدهد. به عنوان مثال ، گیاهان به باکتری های خاک برای رشد و نمو احتیاج دارند.
با اینحال بخش عظیمی از باکتری ها برای انسانها مضر و برخی نژادها مفید هستند. در سیستم گوارشی انسان ، باکتری های خوب برای کمک در هضم و تولید ویتامین ها نقش دارند. باکتری ها همچنین به ایمنی بدن کمک کرده و باعث می شود که بدن کمتر میزبان باکتری های بد و سایر عوامل بیماری زا شود.
زمانیکه تمام نژادهای باکتری های موجود را در نظر می گیریم ، می بینیم که نسبتا تعداد کمی از آنها قادر به بیماری زایی هستند.
عفونت باکتریایی چیست؟
یک عفونت باکتریایی ، یک ازدیاد نسل مضر از باکتری در درون یا بیرون بدن می باشد. باکتری می تواند هر نقطه ای از بدن را آلوده کند. ذات الریه ، مننژیت و مسمومیت غذایی تنها تعداد کمی از بیماری هایی است که ممکن است در اثر باکتری مضر ایجاد شود.
باکتری در سه شکل اساسی نمود می یابد : میله ای شکل (باسیل)، توپی شکل (کوکسی)، یا حلزونی (اسپریل). باکتری ها همچنین ممکن است در دو دسته گرم منفی و گرم مثبت طبقه بندی شوند.
باکتری گرم مثبت یک دیواره سلولی ضخیم دارد درحالیکه باکتری گرم منفی این دیواره را ندارد. رنگ آمیزی گرم ، کشت باکتریایی با تعیین حساسیت آنتی بیوتیکی ، و سایر آزمایشات جهت شناسایی نژادهای باکتریایی بکار می رود و به تعیین درمان های مناسب آن کمک می کنند.
باکتری در مقایسه با ویروس
باکتری ها و ویروس ها انواع متفاوتی از عوامل بیماری زا و ارگانیسم هایی هستند که می توانند منجر به بیماری شوند. باکتری بزرگتر از ویروس است و قابلیت تکثیر خودبخودی را دارد. ویروس بسیار کوچکتر از باکتری است و توانایی تکثیر خود بخود ندارد در عوض ویروس با آلوده کردن میزبان تکثیر شده و با استفاده از سیستم های تکثیر و ترمیم DNA میزبان، به ازدیاد خود می پردازد.
علائم عفونت باکتریایی یا ویروسی بستگی به ناحیه ای از بدن دارد که عفونت در آن رخ داده است. گاهی اوقات علائم هر دو می تواند بسیار مشابه باشد. به عنوان مثال آبریزش بینی ، سرفه ، سردرد و خستگی که می تواند با یک سرماخوردگی معمولی همراه باشد منشاء ویروسی و در صورت عفونت سینوس منشاء باکتریایی دارد . پزشک ممکن است از حضور سایرعلائم ( از قبیل تب یا بدن درد)،طول مدت بیماری ، و آزمایشات خاصی جهت تشخیص اینکه آیا یک بیماری علت ویروسی یا باکتریایی دارد و یا سایر عوامل بیماری زا منجر به ایجاد آن شده است استفاده کند.
عفونت های باکتریایی پوستی
عفونت های باکتریایی پوستی معمولا در اثر نژادهای گرم مثبت از استرپتوکوک و استافیلوکوک و سایر ارگانیسم ها بوجود می آیند.
عفونت های باکتریایی معمول پوستی عبارتند از :
سلولیت عفونی(عفونت بافت) که منجر به عفونتی دردناک و قرمز رنگ می شود .این بیماری مخصوصاً غشاء میان‌پوستی و چربی زیرجلدی را تحت تأثیر قرار میدهد.سلولیت اغلب روی پاها دیده می شود ، اما می تواند در هر نقطه دیگری از بدن نیز ظاهر شود.
فولیکولیتیس یک التهاب فولیکول های مو می باشد که سبب ایجاد برجستگی های قرمز رنگ و متورم شده که شبیه به جوش است. استخر و وان های حمام مکان های مستعدی برای تجمع این نوع از باکتری که منجر به فولیکولیتیس می شود هستند.
زرد زخم (ایمپتیگو) منجر به زخم های چرکی ، معمولا در کودکان 6 تا 8 ساله می شود. شکل های تاولی زرد زخم ، آبله های بزرگی ایجاد می کند درحالی که نوع بی تاول آن ظاهری زرد و پوسته پوسته دارد.
جوش ها عفونت های عمیق پوستی هستند که در فولیکول های مو شروع به رشد می کنند. این برجستگی های قرمز و حساس تا زمانی پیشرفت می کنند که چرک در زیر پوست انباشته شود.
عفونت های باکتریایی پوست با آنتی بیوتیک های خوراکی یا موضعی بسته به نوع باکتری که منجر به این عفونت شده ، درمان می شوند.
عفونت های باکتریایی ناشی از مواد غذایی
عفونت های باکتریایی یکی از علل بیماری های ناشی از مواد غذایی است. اسهال ، استفراغ ، تب و لرز ، و درد های شکمی از علائم معمول مسمومیت های غذایی می باشند. گوشت ، ماهی ،مرغ و تخم مرغ اگر بصورت خام مصرف شوند و لبنیات پاستوریزه نشده می تواند محل تجمع باکتری های مضر بیماری زا باشند. آماده سازی و نگهداری غیر بهداشتی مواد غذایی نیز می تواند موجب تکثیر باکتری شود .باکتری هایی که مسبب مسمومیت غذایی هستند عبارتند از :
ژژونی کمپیلوباکتر (C.jejuni) مسبب یک بیماری اسهالی است که اغلب با دل پیچه و تب همراه است .
کلستریدیوم بوتولینوم (C.botulinum) یک باکتری بالقوه کشنده است که سم قوی نوروتوکسین تولید می کند.
اشرشیاکلی (E. coli O157:H7 ) یک بیماری اسهال (اغلب خونی) ایجاد می کند که ممکن است با تهوع و استفراغ ، تب و دل پیچه های شکمی همراه باشد .
لیستریا مونوسیتوژنز منجر به تب ، گرفتگی عضلات ، و اسهال می شود. زنان باردار ، افراد مسن ، نوزادان ، و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، بیشتر در خطر ابتلا به این عفونت هستند.
سالمونلا باعث تب ، دل پیچه و اسهال می شود. علائم معمولا بین 4 تا 7 روز بطول می انجامد.
ویبریو اگر بلعیده شود منجر به اسهال می شود، اما این باکتری اگر با زخم باز تماس پیدا کند ممکن است عفونت های شدید پوستی نیز ایجاد کند .
عفونت های باکتریایی مقاربتی
بسیاری از بیماریهای مقاربتی در اثر باکتریهای مضر ایجاد می شوند. گاهی اوقات این عفونت ها هیچ علائمی به همراه ندارند اما هنوز هم می توانند منجر به آسیب به دستگاه تناسلی شوند. بیماریهای مقاربتی رایج که در اثر عفونت های باکتریایی ایجاد می شوند عبارتند از :
کلامیدیا عفونتی است در زنان و مردان که در اثر ارگانیسمی بنام کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می شود. کلامیدیا خطر ابتلا به بیماریهای التهابی لگن را در زنان افزایش می دهد.
سوزاک در اثر باکتری نایسریا گونوره ایجاد می شود و زنان و مردان هردو ممکن است مبتلا شوند. سوزاک نیز خطر ابتلا به بیماریهای التهابی لگنی را در زنان افزایش می دهد.
سیفلیس می تواند روی مردان و زنان تاثیر بگذارد و در اثر باکتری ترپونما ایجاد می شود. در صورت عدم درمان، سیفلیس به طور بالقوه بسیار خطرناک و حتی می تواند کشنده باشد.
واژینوز باکتریال منجر به رشد باکتری بیماری زا در واژن می شود.
سایر عفونت های باکتریایی
باکتری های مضر تقریبا روی همه ی نقاط بدن می توانند تاثیر بگذارد. سایر انواع عفونت های باکتریایی عبارتند از :
مننژیت باکتریایی یک عفونت شدید در مننژ، پوشش مغز است.
اوتیت مدیا نام علمی برای عفونت یا التهاب گوش میانی است. باکتری و ویروس می تواند منجر به عفونت گوش گردد ، که معمولا در کودکان خردسال رخ می دهد.
عفونت مجاری ادراری(UTI) یک عفونت باکتریایی مثانه ، مجرای ادرار ، کلیه ها یا حالب است.
عفونت های دستگاه تنفسی شامل : گلودرد ، برونشیت ، سینوزیت و ذاتالریه . باکتری یا ویروس ممکن است مسئول این گونه عفونت های دستگاه تنفسی باشد. بیماری سل یک نوع عفونت باکتریایی دستگاه تنفسی تحتانی می باشد.
آنتی بیوتیک ها
آنتی بیوتیک ها داروهایی هستند که با عفونت های باکتریایی مقابله می کنند. آنتی بیوتیک در پروسه ی لازم برای رشد سلول باکتری و تکثیر آن اختلال ایجاد می کند. مصرف بموقع آنتی بیوتیک دقیقا بر اساس تجویزی که می شود بسیار اهمیت دارد. عدم رعایت دستور مصرف داروی آنتی بیوتیک حتی ممکن است به بدتر شدن عفونت باکتریایی بیانجامد. آنتی بیوتیک ویروس ها را درمان نمی کند اما در برخی مواقع در بیماریهای ویروسی جهت پیشگیری از عفونت باکتریایی ثانویه تجویز می شود.
عفونت های ثانویه زمانی رخ می دهند که فرد در دوران ضعف یا نقاهت یک بیماری باشد.
مقاومت آنتی بیوتیکی
استفاده بیش از حد یا نابجای آنتی بیوتیک سبب افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی می شود. مقاومت آنتی بیوتیک زمانی اتفاق می افتد که باکتری دیگر به دارویی که باید عفونت را از بین ببرد، حساسیتی نشان نمی دهد. عفونت های باکتریایی مقاوم به آنتی بیوتیک بالقوه بسیار خطرناک هستند و احتمال مرگ را افزایش می دهد.
حدود 2 میلیون نفر در ایالات متحده هر ساله از عفونت های مقاوم به آنتی بیوتیک رنج می برند و از این تعداد 23 هزار نفر جان خود را از دست می دهند. CDC (مرکز بین المللی کنترل و پیشگیری از بیماری ها) تخمین می زند که از این تعداد تنها 14 هزار مرگ در اثر عفونت کلستریدیوم دیفیسیل است وعلت اینست که سرکوب آنتی بیوتیکی سایر باکتری ها ، زمینه را برای رشد و تکثیر کلستریدیوم دیفیسیل مهیا می سازد.
اکثر مرگ و میرهای ناشی از عفونت های مقاوم به آنتی بیوتیک در بیماران بستری و افرادی که در خانه های سالمندان هستند رخ می دهد.
باکتری های خوب و پروبیوتیک ها
باکتری های مفید در دستگاه گوارش انسان (GI) زندگی می کنند و نقش مهمی در هضم و ایمنی بدن ایفا می کنند. همه می دانند که خوردن ماست بعد از تکمیل یک دوره درمانی آنتی بیوتیکی لازم است تا باکتری های مفیدی که در اثر مصرف آنتی بیوتیک از بین رفته اند در سیستم گوارشی رشد کنند .
برخی مطالعات نشان می دهد که پروبیوتیک ها می توانند دوره اسهال عفونی را کاهش دهد. پروبیوتیک ها همچنین می توانند خطر ابتلا به بیماری های اسهالی در اثر مصرف آنتی بیوتیک را کاهش دهد. به نظر می رسد که پروبیوتیک ها گاز ، نفخ و درد شکمی همراه با سندروم روده تحریک پذیر را نیز کمتر می کنند. تحقیقاتی که در حال انجام است به دنبال تعیین نوع و دوز باکتری هایی است که بیشتر برای سلامتی انسان مفیدند.