طی ماه های گذشته بحث های متعددی در خصوص Reinfection در بیماری COVID-19 در جامعه علمی کشور جریان دارد و بنظر می رسد میزان کم و قابل مقایسه Reinfection ویروس SARS-CoV-2 با سایر عوامل ویروسی تنفسی ( در بازه زمانی حدود 1 ساله) که در بسیاری از کشورهای دنیا موضوعی حل شده است و نیز بر اساس بدیهیات علم ویروس شناسی کاملا مورد انتظار می باشد، در کشور ما همچنان مورد بحث است و عموما بزرگنمایی می شود. از اینرو در تحلیل حاضر ابتدا به بررسی مقالات معتبر اخیر انجام شده در دنیا در خصوص میزان رخداد Reinfection میپردازیم و سپس تلاش میشود که علت این عدم انطباق ریشه یابی گردد:
الف) بررسی متون:
1- https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)00575-4/fulltext
این مقاله که جدیدترین و یکی از کاملترین مطالعات صورت گرفته با سمپل سایز بزرگ که در تاریخ 17 مارچ 2021 در نشریه معتبر LANCET به چاپ رسیده، با بررسی نتایج تعداد 10.6 میلیون تست روی حدود 4 میلون نفر از جمعیت 5.8 نفری دانمارک، در دو موج بزرگ این کشور میزان عفونت مجدد در بازه زمانی حدود 10 ماهه بررسی شده و نشان داده شده که بطور کلی میزان Reinfection در جمعیت، کمتر از 1 درصد است. یکی از نکات قابل توجه این مطالعه این است که در کل کشور دانمارک هیچکس بیش از 2 بار PCR مثبت نشده.
2- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/eci.13520
در یکی از کامل ترین مطالعات صورت گرفته که در تاریخ 10 فوریه 2021 در مجله European Journal of Clinical Investigation به چاپ رسیده، کل جمعیت حدود 8.9 میلیون نفری اتریش طی دو موج بزرگ این کشور طی بازه زمانی حدود 9 ماه، بررسی شده است و میزان Reinfection کمتر از 0.3 درصد محاسبه گردیده است. در این مطالعه با این حجم انبوه نیز هیچکس بیش از 2 بار مثبت نشده است. این مقاله افیکسی ایمنی طبیعی ناشی از ویروس SARS-CoV-2 را معادل واکسن هایی با بالاترین افیکسی موجود محاسبه نموده است.
3- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7804382/
در این پیپر که در تاریخ 13 ژانویه 2021 در مجله Journal of Infection به چاپ رسیده، با بررسی 66001 نفر طی یک بازه زمانی 8 ماهه در انگلستان، میزان Reinfection را کمتر از 0.1 درصد (بطور دقیق 0.057 درصد) محاسبه نموده است.
4- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7832116/
این مقاله که در تاریخ 6 ژانویه 2021 در مجله Journal of Infection به چاپ رسیده، با بررسی 1038 نفر از کارکنان نظام بهداشتی، طی یک بازه زمانی 7 ماهه در انگلستان، میزان Reinfection را صفر (0) اعلام کرده است.
5- https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2021.01.13.21249642v1
در این مطالعه که در 15 ژانویه 2021 در medRxiv سابمیت شده، طی یک کوهورت مالتی سنتر بر روی 20787 نفر از کارکنان بهداشت و درمان بیمارستان های انگلستان در بازه زمانی حدود 5 ماهه صورت گرفته و نشان داده شده میزان کلی Reinfection کمتر از 0.5 درصد است.
6- https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2034545
در این مقاله که در 23 دسامبر 2020 در نشریه معتبر New England Journal of Medicine به چاپ رسیده، مطالعه کوهورت اینده نگر بر روی 12541 نفر از کارکنان بهداشت و درمان بیمارستان های وابسته به دانشگاه آکسفورد انگلستان در بازه زمانی 7 ماهه صورت گرفته و نشان داده شده میزان Reinfection کمتر از 0.2 درصد است.
7- https://bnonews.com/index.php/2020/08/covid-19-reinfection-tracker/
در نهایت در این مقاله که حدود 7 ماه پیش انتشار یافت و بطور روزانه آپدیت می شود، موارد Reinfection قطعی کشورهای جهان ثبت می شود. موارد قطعی براساس معیار های تعریف شده علمی برای Reinfection که هم فاصله بین دو نتیجه مثبت را در نظر میگیرد و هم بر اساس روش Sequencing توالی ماده ژنتیکی ویروس های موجود در دو نمونه مثبت یک بیمار را چک می کند، تعیین می شود.
نکته حائز اهمیت این است که تا تاریخ 26 مارچ 2021 تنها 66 مورد Reinfection قطعی در کل دنیا اثبات شده. حال با عنایت به حجم انبوهی از Full genome sequencing که در بسیاری از کشورهای دنیا انجام میشود (مثلا تا 10 درصد نمونه های مثبت UK و آلمان و 3 تا 5 درصد نمونه های مثبت امریکا و درصد بالاتری از نمونه های مثبت برخی از کشورهای کوچک و متمول اروپایی)، همکاران ما در ایران حقیقتا گمان میکنند که از چشم دنیا موارد Reinfection دور می ماند و فقط ما هستیم که در کشورمان چنین اکتشافاتی میکنیم که افراد 2 باره و 3 باره مثبت می شوند؟
با احترام
دکتر بهزاد خوانساری نژاد
دانشیار ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی اراک