درد و التهاب در مچ دست یا تنوسینویت دکرون
« بیماری دکوئروین یا التهاب تاندون مچ دست یا »
*مثال عملی
الف- یک خانم خانه دار که درهنگام چلاندن لباس دچار درد شدیدی در ناحیه مچ دست می شود سابقه این درد را چند ماه داشته که بعضی از مواقع شدید تر شده وبا قرمزی وتورم ناحیه انتهایی ساعد دست راست درست بالای شست میشود.
ب- یک آقای کابینت ساز به دلیل خراب شدن پیچ گوشتی برقی در هنگان نصب کابینت ، مجبور به بستن تعداد زیادی پیچ با استفاده از پیچ گوشتی دستی گردیده است و حال در هنگام استراحت با تورم و درد در ناحیه مچ دست (بالاتر از شست) شده است.
*تعریف
به درد وتورم ناحیه انتهایی ساعد(در محل مچ دست و کمی بالاتر از محل باتصال مچ به انگشت شست) که ناشی ازسایش مداوم و التهاب ایجاد شده در تاندون های عضلات دور کننده دراز شست و بازکننده کوتاه شست بوجود می آید ،اطلاق می شود.این بیماری در زنان شایع تر است ونسبت ابتلای زن به مرد 10 به یک برآورد می شود. در مواردی احتمال همزمانی ابتلاء به روماتویید آرتریت نیز وجود دارد.
*انواع و زیر گروه ها
دسته بندی خاصی برای آن ذکر نشده ولی بر حسب شدت علائم به نوع خفیف و شدید اشاره می شود . در موارد طول کشیده نیز که علائم خفیف تر ولی مقاوم است مزمن و در موارد تازه پیش آمده وبا علائم شدید حاد اطلاق میشود.
*نحوه ابتلا ء
این بیماری اکتسابی (غیر قابل سرایت) بوده و جزء بیماری های شغلی نیز دسته بندی می شود.
*علل و عوامل ایجاد کننده
دربخش انتهایی ساعد و درست در بالای محل اتصال شست به مچ دست تاندون های دو عضله بعد از عبور از روی هم ،درکنار هم طی مسیر نموده و از داخل یک غلاف فیبری (تونل) قرار می گیرند. نقش این غلاف ثابت نگاهداشتن و محافظت از دو تاندون ها (مانند بست) بوده که شبیه تونلی برای عبور و لغزش آسان دو تاندون در کنار یکدیگر است. علت اصلی این عارضه انجام حرکات تکراری ،مفرط و خارج از ظرفیت توان فرد با دست خود (از جمله چلاندن،پیچاندن،چنگ زدن،خم و راست کردن و درکل فعالیت بیش ازحدمچ و…. است) که امکان استراحت و بهبود ضایعه ابتدایی را نمی دهد. سایش و اصطکاک بیش از حد دو تاندون در هنگام عبور از تونل مذکور موجب التهاب،تورم،آسیب و ضخیم شدن بافت تاندون و روکش یا لایه پوشاننده اطرف تاندون (سینویوم ) و تاندون شیت (جداره تونل نگهدارنده دو تاندن در کنار هم )می شود. التهاب تاحدی به نارسائی ویا ظرفیت محدود سیستم گردش خون در تامین نیاز های بیش ازحد عضلات و بافت های اطراف آن بر می گردد.بطوریکه بافت های پرکار به اندازه کافی تغذیه نشده،مواد زاید تجمع میابد ودفع نمی شود ودر نهایت عوامل آسیب زا تاثیر خود را روی آزار بافتی انجام می دهند.التهاب منجر به تورم فزاینده ،ضخیم شدن و ایجاد بافت جوشگاهی و درنهایت به تنگی در محل عبور تاندون ها درمحل تونل ختم شده و امکان لغزش تاندون ها روی ازبین می رود. تورم وضخیم شدگی خود موجب تنگی بیشتر مجرای عبور تاندن ها میشود(چرخه معیوب). بدین ترتیب فرد مبتلاء بتدریج احساس درد و محدودیت حرکتی را در فعالیت روزمره دست خود می نماید. در صورت وجود بیماری های التهابی دیگر مثل روماتیسم ویا آرتروز در دست احتمال ایجاد این بیماری زیاد می شود.
*علائم اصلی و هشدار دهنده
درد در هنگام حرکات مچ خصوصا شست دست و لمس دردناک ناحیه مبتلاء از نشانه های درگیری در این بیماری است. در هنگام حرکات شست در ناحیه تونل بدلیل وجود تورم ،دو تاندن روی هم ساییده شده و حالتی یا صدایی مانند ساییدگی و خش خش توسط معاینه کننده احساس می شود. قرمزی و تورم موضعی در برخی از موارد مشهود است. محدودیت در انجام اعمال ظریف دست که مستلزم گرفتن اشیاء با شست دست باشدمثل کاهش قدرت و یا درد در هنگام بلند کردن اجسام (بطور مثال قوری) مشهود می باشد.
*سایر بیماری ها مشابه
بورسیت مچ دست التهاب استخوان رادیوس دست گیر افتادگی شاخه حسی عصب رادیال،شکستگی استخوانچه های مچ دست، و سندرم تقاطع تاحدی میتوانند علائم بیماری را تقلید کنند. سندرم تقاطع بر اثر سایش این دو تاندون کمی بالاتر از محل ایجاد بیماری دکرون و در محل تقاطع تاندون دو عضله ایجاد می شود که برخی از مواقع با هم اشتباه می شوند.
*عوارض احتمالی
محدودیت شدیدحرکات مچ دست، وابستگی و کاهش استقلال فردی در کارهای روزمره از عوارض بیماری بشمار می رود. درصورت تحریک مداوم و ایجاد ضخامت عارضه ای بنام “تنو واژینیت تنگ شونده” ایجاد می شود که محدودیت درحرکات مچ دست به طرفین را موجب خواهد شد. ضعیف شدن یا پارگی تاندون ها در صورت تزریق اشتباه درتنه تاندون ملتهب محتمل است. آسیب عصب رادیال دست مبتلاء نیز طی اعمال جراحی ممکن است.
*روش ها واقدامات تشخیصی
بیشترین کمک از اخذ شرح حال ومعاینه بالینی بدست می آید. جنسیت زن مخصوصا زنان با حجم کار زیاد و سابقه کار بیش از حد اخیر توسط دست مبتلاء، درد وتورم در ناحیه مچ دست در طرف شست مخصوصا هنگام حرکات چرخشی تا حدی به تشخیص کمک می کند. در معاینه عدم کاهش حس و گزگز کردن انگشتان و درمقابل تورم،قرمزی و درد در هنگام لمس ناحیه پزشک را متوجه بیماری میکند. رفلکس های وتری تغییر نیافته اند. تست بالینی بنام فینکل اشتاین برای تشخیص بکار می رود. بدین صورت که فرد شست خود را به کف دست خم نموده یا چسبانده و سایر انگشتان روی آن قرار می دهد (دست مشت می کند) حال مچ دست را به طرف انگشت کوچک خم میکند ،احساس درد شدید ناشی از کشیدگی تاندون های ملتهب پاسخ مثبت تست محسوب می شود. انجام رادیوگرافی ساده پزشک معالج را در رّد سایر بیماری ها کمک می کند. سونوگرافی میتواند ضخیم شدگی تاندون و پوشش های آن یا تغییر ضخامت تاندون را در محل عبور از داخل تونل نشان دهد. در موارد مشکوک و التهابی انجام اسکن استخوانی Bone Scan نیز کمک کننده است. نوار عصب وعضله درموارد تیر کشنده و همراه با گزگز و بی حسی در رّد آسیب شاخه حسی عصب رادیال کمک کننده خواهد بود
*اصول پیشگیری
تعدیل فعالیت ، استراحت دادن کافی به دست در حین کار و استفاده از روش های جایگزین(ماشین رختشویی، پیچ گوشتی های برقی، عدم فشار بیش از حد خصوصا در حالت چرخشی به مچ می تواند از ایجاد یا پیشرفت بیماری جلوگیری نماید. ماساژ مچ دست با حوله مرطوب و باملایمت موجب تعدیل خونرسانی و ترمیم ضایعه شود. استراحت کوتاه و مکرر در بین فعالیت فیزیکی با مچ دست موجب کاهش عوامل آسیب رسان مثل اکسیدان ها می شود. مصرف مکمل هایی نظیر ویتامین B1 مثل بسیاری از بیماری های اسکلتی تا حدی تاثیر گذار است. در صورت بروز علائم ابتدایی حذف فعالیت های تنش زا و استفاده از مچ بند یا آتل موجب بهبود می شود.
*روش های درمانی متداول
درمان های نگهدارنده متعددی در این زمینه رایج هستند که بیشتر به کنترل علائم کمک می کنند تا درمان واقعی. اولین قدم تعدیل فعالیت ها و بی حرکت نمودن مچ دست توسط مچ بند یا آتل (اسپلینت) است. تجویز سرما خصوصا با بکارگیری ماساژ با کیسه یخ در موارد التهابی شدید جهت کاهش التهاب و تورم بسیار موثر خواهد بود. داروهای ضد التهاب غیر استروییدی (مسکن) به کاهش علائم منجر می شود. در نهایت تاثیر تمامی این موارد در درمان محدود است. در موارد مزمن تزریق موضعی ترکیبات استروییدی در محل تاندون و تونل (مجرای عبوری تاندون ها) با هدف کاهش التهاب ، ضخیم شدگی و چسبندگی بافت های آسیب دیده انجام می شود که برخی مطالعات تاثیر آن را در 83 درصد موارد تایید کرده اند .البته تزریق به هیچ وجه در خود تنه تاندون نباید صورت گیرد در غیر اینصورت اسیب تاندون ملتهب دور از انتظار نخواهد بود. در موارد مزمن تجویز گرما توسط کیسه های محتوی مواد گرم یا اولتراسوند ولیزر نیز می تواند کمک کننده باشد . در دهه های نه چندان دور اعمال جراحی روش انتخابی برای درمان این عارضه بود. هرچند درصد موفقیت جراحی نیز همانند تزریق مواد استروییدی بین 80 تا 90 درصد است ولی بدلیل هزینه،عوارض و احتمال ایجاد منظره ناخوشایندمحل برش در پوست دست انجام آن صرفا برای موارد مقاوم به درمان های معمول ومزمن توام با ضخیم شدگی بافت ها صورت می گیرد .
*انواع و نقش فرایند توانبخشی
پس از انجام اقدامات درمانی وکاهش التهاب اولیه فرایند توانبخشی برای بازیافت توانایی های فرد انجام می شود. توانبخشی دو هدف را دنبال می کند :
الف – کمک به کاهش درد و التهاب
برای رسیدن به این مقصود تجویر بریس ، آتل یا گرفتن گچ کوتاه در محل ساعد و شست از تحریک مجدد تاندون جلوگیری می کنیم. یونوفورزیس (عبور دادن مواد کاهنده التهاب و مسکن از طریق پوست به داخل بافت های بدن با استفاده از امواج ماورای صوت) در تسکین ضایعه بکار می رود.
ب- بازیافت توانایی های قبلی بیمار
بکارگیری متناوب گرما موجب افزایش جریان خون و بازسازی بافت های آسیب دیده می گردد.گرما از طریق کیسه های آب گرم،حمام پارافین، امواج صوتی(اولتراسوند)، لیزر پرتوان و امواج TENS برقرار می شود. ماساژ با حوله مرطوب یا انواع کرم های طبی یا روغن های گیاهی احتمالا موجب افزایش انعطاف پذیری تاندون ها درمجرای عبوری می شود. تمرینات فیزیکی پیشرونده (ورزشی) که به تدریج موجب استقامت و بازگشت قدرت عضلات ساعد و مچ دست و انعطاف پذیری بافت همبند تاندون می شود نقش مهمی دربازتوانی فرد مبتلاء بخصوص پس از دوره بی حرکتی در آتل دارد.
* مدیریت بیماری و روش های خود مراقبتی (باید ونباید ها)
از انجام کار های تکراری و پرتناوب مخصوصا حرکات پیچشی و چلاندن خود داری شود.
در صورت احساس هرگونه خستگی در مچ دست استراحت کافی و متناوب به آن داده شود.
افراد صنعت گر حتی المقدور از ابزار کمکی ویا برقی در انجام امور کارگاهی و تاسیساتی استفاده نمایند.
درصورت بروز التهاب در محل مچ دست از کمپرس متناوب یخ بهره گیری نمایید وتا چند روز با استفاده از مچ بند حرکات دست را محدود کنید.
خانم های خانه دار خصوصل کسانی که به تازگی صاحب فرزند شده اند و یا در ایام قبل از عید نیازمند شستشوی لوازم پارچه ای هستند کار خود را تعدیل نموده یا در بازه زمانی طولانی ترانجام دهند. حتی المقدور شستشوی البسه را با ماشین لباسشویی انجام دهند.
*باورهای غلط
1-فعالیت های زیاد با دستان وساعد موجب افزایش قدرت عضلات و مقاومت دست در مقابل سوانح خواهد شد؟
توانایی سیستم گردش خون جهت تغذیه بافت ها و تخلیه مواد زاید محدودیت داشته و هرنوع فعالیت می بایست متناسب با این محدودیت باشددر غیر اینصورت میتواند منجر به آسیب شود. لذا فعالیت بیش از حد توان و نامنظم نه تنها موجب افزایش قدرت نشده بلکه موجب آسیب نیز می شوند.
2-افراد ورزشکار و یا سخت کوش در معرض ضایعات اسکلتی نیستند؟
بسیاری از ورزشکاران نیز بدون رعایت قواعد و فشار بیش از حد در یک زمان محدود دچار آسیب های مشابه می شوند.