اکثر بیماران کووید در عرض چند هفته پس از بیماری خوب میشوند ،بعضی از بیماران پس از عفونت اولیه ممکن است وارد حالت post covid condition یا PCCشوند که به آن long covid یا long haulers یا post acute sequelae covid یا PASC هم گفته میشود.
لانگ کووید به طیف وسیعی از مشکلات گفته میشود که یا ادامه خود بیماری بوده ongoing یا جدیدا ایجاد شده new ,یا برگشت یک سری علایم returning پس از بهبودی اولیه است که :برای مدت بیش از ۴ هفته پس از عفونت اولیه کووید ادامه می یابد .
بنابراین علایم ادامه دار بیش از ۴ هفته ،ایجاد علایم جدید یا برگشت بعضی از علایم پس از بهبودی واضح .
نکته مهم اینکه حتی کسانی که نشانه هایی symptom ای در هنگام عفونت اولیه نداشته اند می توانند دچار علایم post covid شوند
این علایم متفاوت بوده ومعمولا ترکیبی از علایم مختلف برای مدت های زمانی متفاوت است .
شایع ترین علایمی که برای هفته ها وحتی ماهها پس از عفونت اولیه می تواند ظاهر شود [ همانطور که گفته شد این علایم می تواند برای هر کسی که دچار عفونت اولیه شد اتفاق افتاد حتی اگر بیماری وی mild یا حتی بدون علامت no symptom باشد] عبارتند از :
Tiredness or fatigue
Difficulty in thinking or
concentraion یا brain fog
head ache
.loss of smell or taste
. Dizziness on standing
. Fast beating واحساس طپش،
.chest pain احساس درد در قفسه سینه
واحساس نفس تنگی وshortness of breath
.cough
.arthralgia درد عضلانی،دردکمر
. Depression or anxietyومشکلات خواب
feverو کمتر لرز
symptomعلایمی که پس از فعالیت فیزیکی ومغزی تشدید میشود
.chronic rhinitis
. Hyperhydrosis
sorethroat گلودرد
. Abdominal pain حالت تهوع وکمتراسهال
همانطور که گفته شد خستگی وبیحالی عمومی ،سردرد ،مشکلات خواب ،ریزش مو ،مشکلات حس بویایی ،کاهش اشتها ،درد مفاصل ،درد قفسه سینه ،مشکلات تنفسی ودیگر علایم که در بخش اول ذکر شد همگی از علایم این سندروم بوده و همانطور که قبلاً گفته شد باشدت بیماری کووید رابطه نداشته ،بیشتر در کووید های خفیف تا متوسط دیده شده وبیشتر در بالغین جوان تر .
این سندروم هتروژن بوده ،یعنی می تواند از مکانیسم های پاتولوژیک مختلفی برخوردار باشد .
به عنوان مثال علایم ادامه دار تنفسی مثل کوتاهی تنفس SOB, سرفه coughوکاهش تحمل در فعالیت می تواند در اثر عدم جذب کامل التهاب ریوی اولیه باشد .
علایم عصبی که می تواند به علت حوادث میکرو و/یا ماکروواسکولار ترومبوتیک در عروق مغزی باشد .
در یک مطالعه , Brain MRI پس از سه ماه از عفونت کووید تغییرات میکرواسترکچرال را در 55درصد بیماران نشان داده .
همچنین شباهت هایی بین mast cell activation syndrome و سندروم لانگ کووید مشاهده شده ،ماست سل ها می توانند واسطه های شیمیایی مانند هیستامین وکموکین وسایتوکین ترشح کنند.
محتمل است کسانی که در زمان مناسب در هنگام در گیری کووید اولیه درمان ضد التهابی کافی در یافت نمی کنند بیشتر به این سندروم مبتلا میشوند .
در بیمارانی که علایم تنفسی ادامه می یابد باید chest imaging ترجیحا CTاسکن انجام شده اگر هنوز التهاب ریوی کاملا پاک نشده باید مجددا از یک دوره مجدد از کورتون ( پردنیزون) استفاده وبیمار فالو شود
مشابه بیمارانی که از سپتیک شوک نجات پیدا می کنند ودر آنها دیده شده که واسطه های پیش التهابی وضد التهابی تامدتها بالا می ماند این حالت برای سندروم لانگ کووید بسیار محتمل دانسته شده ویک dys regulation سیستم ایمنی در این سندروم دخیل دانسته شده که کورتون ها در این مورد هم موثر دانسته شده .
همچنین همانند اسیدهای چرب امگا 3 کورتیکوستروئید ها نشان داده شده باعث افزایش موادی چون پروتکتین D1 وResolvin در بدن شده که در برگشت عملکرد functionسلولهای بدن پس از یک بیماری التهابی نقش بسیار مهمی دارند .
درمان
.corticosteroids
در اینجا منظور پردنیزون بوده بادوز ۵۰ تا ۶۰ میلی گرم شروع شده با پاسخ به درمان سریعا تیپر میشود.
.omega 3 DHA/EPA
قرص ۱۰۰۰ میلی گرمی یا یک گرمی به میزان ۴گرم در روز
.Montelukast
قرص مونته لوکاست ده میلیگرمی یک عدد در روز (یکی از نقش های آن جلوگیری از آزاد شدن لوکترین ها ونیز تثبیت ماست سل ها می باشد)
.H2[hystamine] blocker
فاموتیدین به میزان ۲۰ تا ۴۰ میلی گرم در روز
. Vitamins D
ویتامین د به صورت تجویز روزانه بهتر بوده به میزان ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ واحد در روز
.Vitamine C
ویتامین سی از آزاد شدن هیستامین جلوگیری کرده در اینجا با دوز ۵۰۰ میلی گرم دوبار در روز توصیه میشود
.Fluvaxamine
فلوواکسامین به خصوص در علایم عصبی لانگ کووید موثر بوده و همچنین به خاطر جلوگیری از فعال شدن پلاکت ها به واسطه سروتونین در تمامی مراحل کووید موثر دانسته شده ،معمولا با دوز ۲۵ شروع شده به دوز ۵۰ تا ۱۰۰ قابل افزایش است [ در تجویز آن در افراد بالغ جوان احتیاط شود به خاطراحتمال ایجاد اضطراب ]
.Melatonin
ملاتونین به میزان ۲ تا ۵ میلی‌گرم در هنگام شب تجویز میشود
.Atorovastatin
آتورواستاتین به میزان ۴۰میلی گرم در روز
آتورواستاتین باعث افزایش سنتز resolvin میشود که قبلاً توضیح داده شد
.cyproheptadin
سیپروهپتادین ضد سروتونین بوده که در پاتوفیزیولوژی کووید بسیار مطرح بوده و بسیاری از علایم بیماری کووید ونیز سندروم پوست کووید مشابه افزایش سطح سروتونین در بدن می باشد .
سیپروهپتادین همچنین در امر جلوگیری از فیبروز ریه پس از ابتلا به فرم ریوی کووید احتمالا موثر است
سیپروهپتادین همچنین در بهبود دردهای قفسه صدری با مکانیسم سروتونین موثر دانسته شده
با دوز ۴ میلی گرم سه با در روز شروع میشود
در افراد مسن ۴ میلی گرم ۲ بار در روز وحتی کمتر
.H1 hystamine blocker
ترکیبی از H2(فاموتیدین)وH1 بلوکر باعث جلوگیری بیشتر از آزاد شدن هیستامین میشود
دیفن هیدرامین که به طور وسیع در کرونا نیز استفاده شده از این نمونه است